Wirusy komputerowe stale atakują użytkowników komputerów PC. Stale trwa także walka autorów wirusów komputerowych z twórcami programów. Kto i kiedy wygra te walkę nie wiadomo. Najprawdopodobniej walka będzie trwałą tak długo jak długo będą istniały komputery.

Coraz częściej użytkownicy komputerów zamiast z typowymi wirusami plików są atakowani przez robaki internetowe. Poza instalacją w systemie robaki internetowe rozsyłają się z zainfekowanych komputerów poprzez program pocztowy Outlook Express do innych użytkowników najczęściej tych których adresy zapisane są w książce adresowej. Generuje to znaczny niepotrzebny ruch w internecie ale przede wszystkim ten sposób infekcji powoduje szybkie rozprzestrzenianie się robaków. Robaki internetowe poza rozsyłaniem się mogą także zawierać procedury destrukcyjne i w pewnych okolicznościach (np. wybrana data) mogą niszczyć dane. Dlatego też większość producentów programów antywirusowych zwraca szczególna uwagę na ochronę poczty. Na ataki robaków szczególnie narażeni są użytkownicy programu Outlook Express (znaczna większość).

Co roku staram się ocenić programy antywirusowe i wybrać dwa najlepsze. Trudne to zadanie. Ponadto na wybór najlepszego programu poza wykrywalnością składa się wiele czynników jak choćby obsługa i interfejs, a nieraz przyzwyczajenie użytkownika do programu lub czasem producenta.

Ze względu na rosnącą liczbę robaków internetowych dużego znaczenia nabiera możliwość testowania przez programy antywirusowe poczty elektronicznej.

Podobnie jak z programami do ochrony poczty ma się sprawa z programami archiwizującymi. Obecnie każdy program antywirusowy potrafi testować przynajmniej archiwa ARJ, RAR, ZIP. Niektóre programy mogą mieć trudności z testowaniem archiwów RAR w wersji 3.0.

AVK11

Podczas instalacji możliwy jest wybór instalowanych składników. Poza typowym skanerem oraz monitorem (zwanym tu strażnikiem) program posiada “Osłonę antywirusową poczty (Outlook)” - moduł kontrolujący pocztę wychodzącą i przychodzącą, oraz katalog poczty (Outlook i Exchange)), oraz “Osłonę antywirusową poczty (POP3)” - kontroluje pocztę przychodzącą programów pocztowych POP3.

Podczas testu tryb automatycznego rozpoznawania formatu plików doskonale selekcjonuje pliki, których infekcja jest możliwa.

Podobnie jak program KAV AVK rozpoznaje bardzo dużą liczbę archiwów i programów pakujących lącznie z RAR 3.0.

Nieco problemów może użytkownik mieć z konfiguracją skanera POP3 dla programu pocztowego innego niż Outlook Express. Tu pomocą może być wyświetlony przykład. Konfiguracja ta musi być wykonana ręcznie.

Aktualizacja baz antywirusowych programu wymaga wpisania użytkownika oraz hasła. W wersji 11 programu AVK nie jest możliwa aktualizacja ręczna poprzez odpowiednie skopiowanie plików baz antywirusowych programu AVP.

Wersja jedenasta programu AVK charakteryzuje się ładnym przejrzystym, a jednocześnie prostym interfejsem.

DrWeb

Instalacja programu przebiega szybko. Istnieje możliwość wyboru instalowanych elementów. Po zakończeniu instalacji program umożliwia aktualizację baz antywirusowych. Aktualizacja przebiega bardzo szybko.

W skład pakietu wchodzi poza skanerem i monitorem, scheduler, oraz skaner DOS uruchamiany z linii poleceń. Można go skopiować łącznie z bazami na dyskietkę ratunkową. Cały program jest prosty w obsłudze.

Do testów otrzymano także program SpIDer Mail. Jest to skaner poczty POP3. Na razie jest on dostępny jako publiczna wersja testowa. Podczas instalacji monitor przejmuje usługi POP3. Jako jedyny program nie wymaga żadnej konfiguracji kont pocztowych ani portów. Dzięki takiej konfiguracji program jest zupełnie niezależny od programu pocztowego, a jednocześnie wyładowanie go z pamięci nie powoduje problemów z odbiorem poczty elektronicznej. Program przechwytywanie usług POP3 wykonuje na poziomie systemowym niewidocznym dla użytkownika. Dla zaawansowanych użytkowników numery portów komunikacyjnych można zobaczyć w raportach.

Jak poinformował dystrybutor w wersji finalnej SpIDer Mail zostanie włączony do standardowego pakietu.

Podczas testów program działał bardzo szybko.

DrWeb zna bardzo dużo metod pakowania archiwów i plików wykonywalnych łącznie z nowym formatem RAR 3.0. Ciekawostką programu jest możliwość (pod warunkiem uaktywnienia opcji w pliku ini) kasowania archiwów w których wykryto zainfekowany plik. Jest to przydatna możliwość ale jedynie dla świadomych jej działania użytkowników. Stad też standardowo opcja ta jest nieaktywna.

Program posiada bardzo zaawansowane mechanizmy heurystycznego wykrywania nieznanych wirusów.

KAV 4

Instalator programu sprawdza zainstalowane inne wersje produktów firmy. Niemożliwa jest instalacja innej wersji bez deinstalacji poprzedniej. Dotyczy to wyłącznie sytuacji gdy użytkownik posiadający np. wersję dla Workstation chciałby zainstalować wersję Proffesional. W przypadku wykrycia zgodności produktów program umożliwia modyfikacje instalacji, jej naprawę lub usunięcie. W zaawansowanej wersji pakietu Personal Pro (cena 395 zł netto na rok) znajduję się następujące elementy: skaner, monitor, aktualizator baz antywirusowych, moduł kontroli skryptów, moduł tworzenia dyskietek ratunkowych, kontrola poczty (moduł współpracujący z klientem poczty Exchange), Kaspersky Inspector (zaawansowany system tworzenia i badania sum kontrolnych umożliwiający śledzenie zmian na dysku i odtwarzanie oryginalnych plików), Office Guard (moduł współpracujący z Office 2000), Kaspersky Anti-Virus Centrum Sterowania (moduł zarządzający wszystkimi zainstalowanymi elementami pakietu).

Podczas testów najnowsza wersja programu KAV firmy Kaspersky Lab. spowolniła znacznie system. Co pewien czas następowały zamierania systemu po czym po chwili wszystko wracało do normy. Prawdopodobną przyczyną spowolnienia jest centrum sterowania.

Nowy skaner jest dla przeciętnego użytkownika trudny w obsłudze mimo, że dla specjalisty oferuje bardzo bogate możliwości konfiguracji, niedostępne w innych programach antywirusowych. Możliwe jest przykładowo ustawienie różnych reakcji dla różnych folderów.

Kaspersky Anti-Virus jest programem który potrafi testować pliki wewnątrz bardzo dużej ilości archiwów i programów pakujących. Jeśli program rozpozna plik zainfekowany, a następnie spakowany programem pakującym takim jak pklite lub lzexe itp. KAV rozpakuje taki program i po wyleczeniu go pozostawi rozpakowanym. Leczenie w archiwach jest niemożliwe. Program bez problemu radzi sobie także z nowym formatem RAR 3.0.

Firma stosując zaawansowane technologie wbudowała możliwość testowania i leczenia poczty bezpośrednio w bazach programu Outlook Express. Jest to duże osiągnięcie zwłaszcza jeśli chodzi o skomplikowany format baz pocztowych Outlook Express 6.

Dla użytkowników przyzwyczajonych od lat do starego menu programu zarówno na stronie producenta jak i polskiego dystrybutora jest nadal do pobrania starsza wersja programu 3.5.133, która zawiera program ze starym przejrzystym interfejsem, a jednocześnie współpracuje z aktualnymi bazami antywirusowymi. Wszystkim niezadowolonym z nowej wersji programu użytkownikom doradzam pobranie i używanie starszej wersji 3.5.133 posiadającej jednocześnie mniejsze wymagania systemowe. Należy jednak pamiętać, że użycie starszej wersji programu pozbawi użytkownika nowych możliwości m.in. skanowania pocztowych baz programu Outlook Express.

MkS_Vir 2002

Jedyny polski program antywirusowy instaluje się bardzo szybko. Instalacja nie wymaga żadnych ustawień. Producent programu zintegrował program instalacyjny. Stąd też nie ma obecnie konieczności wyboru 9x/Me lub NT/2000/XP. Program instalacyjny instaluje wszystkie elementy pakietu.

Po zakończeniu instalacji program wyświetla konfigurację kont pocztowych domyślnie przejętą z programu Outlook Express. Wyświetlana jest nazwa konta, serwer, oraz użytkownik. Istnieje możliwość ochrony wszystkich, lub wybranych przechwyconych kont, pozostawienie kont bez ochrony lub przywrócenie pierwotnych ustawień. Dla skanera poczty POP3 jak również dla monitora program posiada szerokie możliwości konfiguracji. W monitorze poczty można ustawić rodzaje skanowanych załączników i ich głębokość, reakcje, raporty. Program umożliwia filtrowanie załączników i odrzucanie wybranych nazw.

Proces pierwszej aktualizacji trwa dość długo co może być uciążliwe dla użytkowników używających modemu. Aktualizacji podlegają zarówno bazy antywirusowe jak również elementy programu. Po zakończeniu aktualizacji może istnieć potrzeba ponownego restartu systemu.

W skład pakietu wchodzi: skaner, monitor, skaner poczty POP3, aktualizator. Wszystkie elementy dostępne są z kontekstowego menu dostępnego w zasobniku systemowym. Tu też można wyłączyć działanie wybranych elementów.

Możliwości konfiguracyjne programu MkS_vir powinny zaspokoić wymagania nawet wymagających użytkowników. W zapowiedziach jest już wersja 2003.

NOD32

Podczas instalacji możliwy jest wybór instalowanych elementów programu. Po instalacji i restarcie komputera program zadaje pytanie o konfigurację monitora poczty POP3. Istnieje możliwość automatycznego importu kont z programu Outlook Express/Outlook. W przypadku innych programów konieczna jest konfiguracja ręczna. Trzeba wypełnić niezbyt zrozumiałe dla laika pola: podsłuch na, serwer POP3. W przypadku automatycznej konfiguracji przejęte zostają wszystkie konta zdefiniowane w programie pocztowym Outlook Express.

Aktualizacja programu przebiega szybko. Program aktualizacyjny na bieżąco podaje czas pozostający do zakończenia aktualizacji, oraz prędkość transferu.

Program NOD32 oferuje dobrą jakość i wysoki poziom heurystyki. Jednocześnie sam program poza przyjaznym interfejsem jest prosty o małych wymaganiach systemowych, a jednocześnie oferuje wszystkie niezbędne do ochrony komputera opcje.

NORTON AntiVirus

Instalacja programu jest prosta i nie wymaga restartu komputera. Aktualizacja przebiega szybko, mimo pobierania nie tylko baz antywirusowych, ale także elementów programu. Program poza standardowym skanerem zawiera monitor rezydentny, skaner poczty elektronicznej, blokowanie skryptów. Podczas testów program okazał się być jednym z wolniejszych.

Norton Antivirus oferuje inny niż pozostałe programy sposób reakcji na wykrycie zainfekowanego pliku. Pozornie brak jest możliwości pominięcia zainfekowanego obiektu i pozostawienia go bez zmian. Jednak istnieje możliwość nie leczenia zainfekowanego pliku. Po ustawieniu jako reakcji na wyświetlenie zapytania program najpierw skanuje wszystkie wybrane obiekty a następnie wyświetla listę zainfekowanych. Można wybrać leczenie, skasowanie, lub przeniesienie do kwarantanny zaznaczonych spośród wykrytych obiektów. Domyślnie zaznaczone są wszystkie wykryte zainfekowane obiekty.

Pomimo, że instalacja programu przebiega z jednego programu instalacyjnego w przypadku usuwania instalacji osobno trzeba usuwać program, a osobno LiveUpdate, czyli aktualizator baz antywirusowych.

Panda 6, Panda 7 beta

Podczas instalacji istnieje możliwość testowania pamięci i/lub dysku.

Program zawiera wbudowaną ochronę poczty dla Outlook 97/98. Wbudowana ochrona rezydentna chroni komputer nie tylko przed wirusami plikowymi, ale także sprawdza pocztę elektroniczną pliki, pobierane z internetu, destrukcyjne aplety, elementy ActiveX.

Programu nie można było przetestować ponieważ zawieszał się zarówno podczas testów wirusów w plikach jak również podczas testów makro wirusów. Pomimo ustawionej do testów konfiguracji na wyłączne raportowanie zainfekowanych plików program po każdej zmianie folderu testowego zmieniał reakcje na domyślne leczenie.

W fazie testów beta jest wersja 7 programu. Z powodu problemów z przetestowaniem wersji 6 programu do testów użyto wersji 7 beta. Ta wersja nie zawieszała się podczas testów. Heurystyka programu na standardowym poziomie wykazała jedynie 4 wirusy macro Word 97. Aktualizacja programu przebiega szybko. Program w nowej wersji posiada dość proste w obsłudze menu. Brak jest możliwości wyboru reakcji na podejrzane obiekty. Długo w stosunku do innych programów trwa także zamykanie programu.

PC-Cillin

Przed rozpoczęciem instalacji program testuje dysk systemowy. Po podaniu numeru seryjnego instalowana jest wersja komercyjna programu w przeciwnym przypadku program instalowany jest jako wersja ewaluacyjna. Podczas instalacji program wykrył zainstalowaną na komputerze testowym ścianę ogniową. Zasugerował możliwość wyłączenia zainstalowanego programu lub nie instalowanie wbudowanej ściany ogniowej dołączonej w pakiecie programu PC-Cillin.

Program oferuje cztery rodzaje zabezpieczeń: test w czasie rzeczywistym, test poczty internetowej POP3, filtr web umożliwiający ochronę przed niepożądanymi elementami Java i ActiveX, a także filtr broniący dostępu do wybranych stron internetowych. Skaner poczty POP3 działa z programami: Outlook 98, Outlook Express, Netscape Messenger, oraz Eudora.

Zawarty w programie prosty terminarz umożliwia uruchomienie o wybranym czasie zdefiniowanych zadań programu. Aktualizator umożliwia zdefiniowanie sprawdzania nowych aktualizacji definicji wirusów w określonych odstępach czasowych, a nawet definiowania czasu kiedy aktualizacje będą pobierane (domyślnie między godziną 23 a 8).

Ochrona internetu posiada możliwość blokowania niepożądanych programów, oraz blokowania na hasło wybranych stron internetowych.

RAV 8

Podczas instalacji użytkownik ma do wybory trzy rodzaje instalacji: typowa, kompletna i użytkownika. Wybierając instalację użytkownika można wybrać instalowane elementy: RAV dal Windows, RAV dla DOS (darmowy dla domowego użytku), RAV monitor, RAV aktualizator przypominający o konieczności aktualizacji, RAV dla Office (wtyczka dla Office 2000), RAV dla Outlook (wtyczka dla Outlook - nie dla Outlook Express), RAV dla przeglądarek internetowych (Internet Explorer 4 lub wyższej, Netscape Navigator Messenger wersja 4 i wyższe, lub Opera wersja 4 i wyższe).

Po zakończeniu instalacji program wykonał aktualizację.

Standardowo program uruchamia się w trybie prostym. Dostępne jest wówczas proste menu z podstawowymi funkcjami: test twardego dysku, test wymiennego dysku lub test folderu, przełączenie w zaawansowany tryb. Dopiero przełączenie w tryb zaawansowane daje dostęp do pełnych możliwości konfiguracyjnych wszystkich zainstalowanych elementów pakietu. RAV skaner posiada wbudowany tzw. integrity checker czyli możliwość zakładania i badania sum kontrolnych plików. Jest to mało popularna ale dosyć skuteczna metoda wykrywania zmian w plikach.

Ciekawostką jest możliwość zmiany skórek programu. Producent udostępnia dodatkowo dwie skórki, które można pobrać z internetu.

Program nie jest dostępny w polskiej wersji językowej. Jednak polski dystrybutor programu poinformował o trwających pracach nad tłumaczeniem polskiego menu użytkownika.

Podobnie jak Kaspersky AntiVirus, RAV posiada modułową bazę antywirusową. Jeśli w trakcie aktualizacji łączność z serwerem zostanie zerwana program potrafi dociągnąć bazę. Program potrafi testować pliki w bardzo wielu archiwach i programach pakujących.

Podsumowanie

Do testów użyto wirusów podzielonych na kilka grup. Wyniki przedstawiono w postaci liczby wykrytych wirusów, a nie jak w poprzednich porównaniach w formie procentowej liczonej jako ilość wykrytych wirusów w kategorii w stosunku do liczby przetestowanych plików. Ta forma przedstawienia wyników dawała zdaniem autora porównania bardziej obiektywne wyniki. Do testów użyto czystych próbek wirusów, czyli specjalnie spreparowanych plików zainfekowanych tylko jednym wirusem. Użyte do testów backdoory w większości spakowane były w plikach ZIP. Mimo przeprowadzenia testów w dziesięciu kategoriach do sumy służącej do oceny nie włączono wykrywanych wirusów sektorów systemowych a także backdoorów. Pominięcie tych dwóch kategorii pozwoliło na przeprowadzenie oceny wszystkich przetestowanych programów. Klasę Backdoorów pominięto ze względu na błąd liczenia w programie AVK. Pominięcie klasy wirusów sektorów systemowych związane było z niemożliwością testowania, tej klasy wirusów w obrazach plikowych zainfekowanych dysków.

Podczas testu użyto programu dostarczanego z Windows XP Przywracanie systemu. W krytycznych sytuacjach program ten z regularnie tworzonymi punktami przywracania może pomóc odzyskać zainfekowane pliki. Może to być zwłaszcza przydatne w przypadku infekcji nie wyleczalnymi wirusami lub modyfikacji przez robaki rejestru systemowego oraz plików konfiguracyjnych. Metoda ta może być jednak stosowana przez zaawansowanych użytkowników komputerów z zachowaniem pełnej świadomości, że przywrócone zostaną nie tylko zmienione pliki wykonywalne, ale także stare wersje plików wykonywalnych, o ile od utworzenia punktu przywracania pliki takie zostały zmienione. Należy także pamiętać że pamiętane punkty przywracania zajmują dużo miejsca na dysku.

Nagrody

Za najlepszy uznano program KAV firmy Kaspersky Lab. Drugie miejsce przyznano dość ciekawemu i nowemu programowi na polskim rynku programowi RAV. Jak widać z tabeli jest wiele doskonałych programów antywirusowych a różnice w wykrywalności są niewielkie.